zeehondenervaring

Al velen jaren vaar ik met mijn zeekajak op de Zeeuwse wateren. Vol verwondering ervaar ik telkens weer de puurheid van de natuur. Maar ik realiseer mij ook de kwetsbaarheid ervan. Hierbij verdient voor mij de zeehond wat extra aandacht. Waarom?

De speelse zeehond
Tijdens mijn tochten geniet ik van de zeehonden die soms een tijdje met mij mee zwemmen. Tijdens deze tochten heb ik veel van ze geleerd. Dit heb ik aangevuld met literatuurstudie. Zowel de gewone als de grijze zeehond leven in dit gebied. Maar de gewone zeehond is hierbij het kwetsbaarst aangezien zij in de zomer (tijdens recreatiedrukte) hun jongen krijgen.
Zeehonden zijn in het water volledig in hun element. Prachtig om te zien hoe zij zwemmen, dartelen en duiken. In het water voelen zij zich thuis en sterk en komen dan uit nieuwsgierigheid regelmatig eens bij je kijken. Zeehonden komen bij laagwater op de zandbanken liggen om te rusten, te verharen, vitamine D aan te maken en hun jongen te zogen. Mits zij zich er veilig voelen. Op het droge verplaatsen zeehonden zich namelijk traag en onhandig, waardoor ze zich een stuk kwetsbaarder voelen. Om bij gevaar snel het water in te kunnen duiken, liggen ze daarom meestal op de (steile) plaatrand dicht bij het water.

Storingsgevoeligheid
Zeehonden staan bekend als betrekkelijk nieuwsgierige dieren die zich vaak weinig aantrekken van mensen in hun nabijheid. Toch zijn ze gevoelig voor verstoring, vooral als ze tijdens laagwater op de zandbanken liggen. De voortplantingstijd – van half mei tot half augustus – is de meest kritische periode. Absolute rust op de zandplaten is dan essentieel. Langsvarende boten kunnen op 1000 meter al de zeehonden onrustig maken. Wandelaars op de plaat zorgen voor zeer grote verstoring. Het duurt lang voor ze weer terug durven te komen op de plaat. Als zogende dieren een paar keer tijdens laagwater het water in moeten vluchten, heeft dat direct gevolgen. Jonge zeehonden kunnen wel gelijk na hun geboorte zwemmen, maar in het snel stromende getijdenwater raken zij hun moeder gemakkelijk kwijt. Dat betekent veelal hun dood. In de zoogperiode moeten zij gemiddeld 700 gr per dag aankomen. Daar is de gehele laagwaterperiode voor nodig. Worden moeder en kind niet met rust gelaten, dan betekent dat in feite ondervoeding van het jong. Het kan te weinig vetreserves opbouwen, waardoor zijn weerstand tegen infecties afneemt. Verstoring kan tenslotte grote huidwonden opleveren. Als de jonge dieren het water in moeten vluchten, schuiven ze met hun buik over het zand. De plek waar de navelstreng heeft gezeten gaat dan open en infecteert.

Natura 2000
De Voordelta is een beschermd natuurgebied. Het is onderdeel van Natura 2000, een groot netwerk van natuurgebieden in Europa. In Natura-2000-gebieden krijgen kwetsbare dieren en leefgebieden extra bescherming. In de Voordelta gebeurt dat door de instelling van rustgebieden en het bodembeschermingsgebied. De precieze spelregels staan in het Beheerplan Voordelta. In vijf rustgebieden hebben zeehonden en vogels de kans om ongestoord te eten of te rusten. Deze gebieden bestaan uit droogvallende zandplaten en een zone daaromheen. Mensen mogen de natuur daar niet verstoren. De rustgebieden zijn duidelijk te herkennen aan de gele boeien. Rond de Kop van Schouwen geldt dit voor de Bollen van het Nieuwe Zand en de Verklikkerplaat.

Maar de zeehonden laten zich niet opsluiten ;-). Dit jaar rustte zij vooral op het plaatje ten noorden van Renesse. Ik noem dit plaatje het 'krijgerplaatje'.

Visie op natuurbeheer
Natuur en daarmee natuurbescherming gaan mij na aan het hart. Ik constateer dat veel mensen vervreemd zijn geraakt van de natuur. Wat zij denken en doen staat los van de natuur en dat heeft ingrijpende gevolgen. Mede hierdoor is het nodig dat natuurgebieden goed worden beschermd tegen vervuiling en verstoring. In Nederland zijn we sterk de weg ingeslagen van regelgeving en scheiden van functies. We hebben daarmee al heel wat natuur kunnen redden. Maar het versterkt helaas ook de vervreemding met onze natuur. Hierom is het belangrijk mensen weer in contact te brengen met de natuur.
Voorlichting en educatie blijft vaak te beperkt tot het overdragen van regels (wat wel en niet mag), terwijl draagvlak pas verkregen wordt als de inhoudelijke component aan bod komt (het waarom). Om écht door te dringen tot het bewustzijn en daarmee het gedrag is echter meer nodig. Inzicht en bewustzijn over onze omgang met de natuur wordt beter ontwikkeld wanneer de persoonlijke relatie (betrokkenheid) met die natuur wordt ervaren. Alleen als we óók daarin investeren kunnen we de druk op regelgeving en handhaving ontlasten. Als we dat niet doen dan moeten de ‘hekken’ rond de natuurgebieden in de toekomst steeds hoger en sterker worden en meer handhavers ingezet worden. Mensen die over de kennis en waardering omtrent de beschermde natuur beschikken en de effecten kennen van hun gedrag, behoeven geen handhavers meer en handelen vanuit respect en waardering. In sommige gevallen kan regelgeving zelfs het positieve gedrag van deze bewuste mens in de weg zitten.

Functie natuur versus mens
In Nederland zijn we al decennia geleden een weg ingeslagen waarbij we sectoren, die een relatie met elkaar hebben, scheiden. Dit maakt het overzichtelijk. Maar in werkelijkheid hangt alles met elkaar samen en steeds vaker worden we dan ook geconfronteerd met problemen doordat we het niet in samenhang hebben benaderd. Ik ben dan ook voorstander om geleidelijke overgangen te creëren bij sectoren die we doorgaans gescheiden behandelen. Zo ook bij de sectoren natuur(bescherming) en mens & recreatie. Natuurbeleving is een invulling hiervan. Ten delen is de scheiding in een druk land als Nederland misschien nodig. Maar ik ben van mening dat het van groot belang is om daarnaast ook plekken te realiseren waarin de twee sectoren wel samen komen. Dit zijn ook dé plekken om onze kennis hierover te vergroten. Mijn activiteiten bewijzen dat dit kan en dat deelnemers op een inspirerende manier bewust worden van het samenleven van mens en dier. Ondanks dit alleen op kleinschalige manier kan, is het van onschatbare waarde. Het zijn dé bouwstenen voor een duurzame vorm van natuurbeheer en recreatie.